بازرسی جرثقیل
از آنجایی که بازرسی جرثقیل ، جنبه ی ایمنی استفاده از آن را تضمین می کند ، تست و بازرسی فنی از جرثقیل امری بسیار مهم و ضروری شمرده می شود . به طور کلی تمام تجهیزات و قسمت های ساختاری دستگاه باید به طور منظم و هماهنگ با سایر اجزا حرکت کند و هیچ گونه ارتعاش ، نوسان و لقی غیر طبیعی نداشته باشند . اجزای جرثقیل باید فاقد هرگونه سائیدگی بیش از حد ، تغییر شکل و آسیب آشکار باشند . کلیه ی تجهیزات و وسایل ایمنی ، نشانگرهای دستگاه (بار ، زاویه بوم و شعاع) ، ابزارهای کنترلی و سایر بخش های عملگر باید در هر بازرسی ارزیابی شده و در وضعیت خوبی قرار داشته باشند .
استانداردهای مختلف ، تقسیم بندی های گوناگونی را برای بازرسی فنی از جرثقیل بر اساس زمان ، نوع بازرسی و اهمیت آن ارائه کرده اند که سه استاندارد مهم در این زمینه را مورد بررسی قرار می دهیم .
- (DOE , ASME)
- (OSHA/ANSI)
- AS (Australian Standard)
با توجه با همپوشانی دو استاندارد DOE و ASME این دو استاندارد به صورت یک جا مورد بررسی قرار می گیرند .
بازرسی فنی جرثقیل های متحرک بر اساس استانداردهای ASME , DOE
بر اساس استانداردهای مذکور ، بازرسی فنی از جرثقیل های متحرک به پنج دسته تقسیم می شوند :
1- بازرسی مقدماتی (Initial Inspection)
پیش از نخستین استفاده از جرثقیل ، تمامی جرثقیل های جدید یا تعمیر شده باید مطابق با برگه های بازرسی توسط بازرس ماهر بازدید شوند و تمام اسناد و مدارک بازرسی به همراه تاریخ و امضای بازرس ، تهیه ، بایگانی و در دسترس باشند .
2- بازدید پیش از شروع کار
رانندگان یا سایر افراد آگاه باید هر روز قبل از شروع کار موارد زیر را مورد بازرسی چشمی قرار دهند . ثبت این اطلاعات به صورت مکتوب مورد نیاز نیست .
- تمام سیستم های کنترلی
- قلاب جرثقیل (تغییر شکل ، ترک خوردگی ، ضعیف شدن و ضامن قلاب)
- سیستم هیدرولیک (سطح مناسب روغن هیدرولیک و جک های تعادلی)
- بازدید از شیلنگ ها ، مخازن ، شیرها و پمپ ها به منظور اطمینان از عدم وجود نشتی روغن و هوا
- بازدید از سیم بکسل (خوردگی ، له شدگی ، سائیدگی ، پیچ خوردگی)
- سیستم قطع کن برقی قلاب و آژیر آن
- بازدید از بوم به منظور مشخص کردن آسیب یا تغییر شکل اجزای ساختاری آن
3- بازرسی ماهیانه
رانندگان یا سایر افراد آگاه باید به طور ماهیانه اجزاء و قسمت های زیر را از لحاظ آسیب ، ضعیف شدن و عدم کارایی لازم مورد بازرسی چشمی قرار دهند تا هیچ گونه تغییری در سیستم های ایمنی و ظرفیت جرثقیل رخ ندهد . اسناد و مدارک مربوط به این نوع بازرسی باید دارای تاریخ و امضا بوده و بایگانی شود .
- قسمت های مهم دستگاه مانند ترمزها و قلاب ها
- سیم بکسل های بالابر
- پایین آوردن قلاب برای آزمایش و سنجش استحکام آن
- بازرسی از قلاب برای تشخیص ترک خوردگی ، تغییر شکل ، آسیب دیدگی ناشی از مواد شیمیایی و حرارت و چفت شدن ضامن ایمنی
4- بازرسی مداوم
رانندگان یا سایر افراد آگاه باید در فواصل زمانی مشخص و بطور مداوم در کمتر از یک ماه به صورت چشمی موارد زیر را مورد بازرسی قرار دهند در این نوع بازرسی نیازی به ثبت و بایگانی مدارک نیست .
- کلیه سیستم های کنترلی و تنظیم کننده (فرسودگی بیش ازحد ، آلودگی ناشی از روغن ها یا سایر اجسام خارجی که مانع عملکرد صحیح می شود)
- کلیه وسایل ایمنی
- سیستم جمع کننده ی سیم بکسل مطابق با توصیه های سازنده
- سیستم برقی مطابق با توصیه های سازنده
- فشار باد لاستیک ها (تایرها)
- اجزای بوم (تغییر شکل ، آسیب دیدگی اجزای ساختاری)
پس از بازدید موارد فوق در صورتی که نیاز به بازرسی بیشتر باشد ، راننده و فرد آگاه باید دستگاه را برای بازرسی دقیق تر به قسمت بازرسی فنی ارجاع دهد .
5- بازرسی دوره ای
این نوع بازرسی ، بازرسی تکمیلی بوده و فقط توسط بازرس مجرب و ماهر در فواصل زمانی یک الی دوازده ماهه انجام می شود . این نوع بازرسی بر اساس میزان فعالیت جرثقیل ، سرویس دهی و شرایط محیطی انجام می شود . بازرس باید تمامی کمبودها و نواقص را در نظر گرفته و تعیین کند که آیا این نواقص می توانند در روند ایمن انجام کار خللی ایجاد کند یا خیر . اسناد و مدارک این نوع بازرسی باید دارای تاریخ و امضای بازرس بوده و بایگانی شود . گاهی بعد از بازرسی ، پلاک فلزی بازرسی روی بدنه ی دستگاه نصب می شود که نتیجه ی بازرسی و تست های انجام شده روی جرثقیل یک کپی در اختیار راننده قرار می گیرد تا در صورت لزوم در اختیار افراد مربوطه باشد .
مواردی که در این بازرسی مورد توجه اند عبارتند از :
الف- اجزای ساختاری
- هرگونه تغییر شکل ، خوردگی ، فرسودگی و ترک خوردگی در اسکلت دستگاه شاسی و بوم
- پیچ و مهره و پرچ های شل ، آزاد و بریده شده
- قرقره ها و درام های ترک خورده و ضعیف شده
آسیب دیدگی قلاب ، ناشی از تماس با مواد شیمیایی ، هرگونه تغییر شکل ، خوردگی ، فرسودگی و ترک خوردگی و باز شدن بیش از پانزده درصد دهانه ی قلاب از حالت اولیه یا انحراف بیش از ده درجه ی قلاب از حالت اولیه
- آزمون های غیر مخرب : در این آزمون ها با کمک اشعه ی رادیوگرافی (RT: Radiography Test) ، تست مایع منافذ (PT: Penetration Test) ، تست ذرات مغناطیس (MT: Magnetic Test) ، تست آلتراسونیک (UT) بازرس می تواند هرگونه نقص و اشکال فنی در ابعاد بسیار کوچک سطحی و زیر سطحی را شناسایی کند . حداقل یک بار در سال این گونه تست ها باید انجام گیرند .
- قسمت های صدمه دیده ، ترک خورده و معیوب مانند پین ها ، قسمت های دوار ، شفت ها ، دنده ها ، غلتک ها و وسایل قفل کننده
- فرسودگی بیش از حد قطعات سیستم کلاچ ، ترمز ، لنت ترمز ، ضامن ها
- کالیبره بودن نشانگرهای بار ، زاویه ی بوم و سایر وسایل عملگر
- سیسیتم سوخت رسانی ، تجهیزات الکتریکی و قسمت های مولد نیرو (موتور ،ژنراتور و ...)
- نشتی رادیاتورها و خنک کننده های روغن و نیز انسداد احتمالی مجاری هوا
- سیستم هدایت کننده و فرمان
- فرسودگی بیش از حد لاستیک ها
- زنگ زدگی میل پیستون و سوپاپ های کنترلی هنگام درجا کار کردن دستگاه
ب- لوله ، شیلنگ و اتصالات سیستم های هیدرولیکی و پنوماتیکی
- هرگونه نشتی در محل اتصالات ، شیلنگ های قابل انعطاف که توسط بست های فلزی متصل شده اند .
- برجستگی یا تغییر شکل غیرعادی در پوشش خارجی شیلنگ های هیدرولیکی و پنوماتیکی .
- نشتی در محل اتصالات که توسط سفت کردن پیچ و مهره برطرف نمی شود .
- علائم و نشانه های سائیدگی و خراشیدگی بیش از حد در سطح خارجی شیلنگ ها و لوله های تحت فشار
ج- موتورها و پمپ های هیدرولیکی و پنوماتیکی
- پیچ ها و بست های شل و آزاد
- نشتی در محل اتصالات
- هرگونه صدا و ارتعاش غیر عادی
- نشتی در سیستم آب بندی محورها
- سرعت عملکرد پایین دستگاه (کند کارکردن دستگاه)
- گرم شدن بیش از حد مایعات خنک کننده
- افت فشار دستگاه
د- شیرهای هیدرولیک و پنوماتیک
- ترک خوردگی در ساختمان شیر
- برگشت نامناسب اجزای گردنده ی شیر به وضعیت عادی
- نشتی در محل اتصالات
- نقص در شیرهای اطمینان برای تنظیم فشار مناسب (شیرهای اطمینان باید بر اساس مشخصات ارائه شده توسط سازنده بازرسی شوند)
ه- سیلندرهای هیدرولیک و پنوماتیک
- حرکت خود به خودی سیلندر هیدرولیک که به علت نشتی روغن اطراف پیستون است
- نشتی در میل پیستون آب بندی شده
- خراشیدگی ، شکاف و فرورفتگی میل پیستون
- شل شدن و تغییر شکل دادن چشمی های میل پیستون و اتصالات
و- فیلترهای روغن
وجود ذرات لاستیکی در اجزای فیلتر می تواند نشانه ی خرابی شیلنگ یا ارینگ (O`ring) باشد . وجود ذرات فلزی در فیلتر ممکن است نشانه ی نقص در پمپ ها ، موتورها یا سیلندر باشد . در صورت مشاهده ذرات یاد شده ، بازرس موظف است علت اصلی را یافته و دستور اقدام اصلاحی را صادر کند .
ز- سیم بکسل (Wire Rope)
بازرس موظف است سیم بکسل ها را از لحاظ موارد زیر طبق توصیه ی سازنده بررسی کند :
طول سیم بکسل ، جنس مغزی ، نوع و قطر ، خوردگی ، له شدگی ، سائیدگی ، فرسودگی ، بریدگی ، تاب خوردگی ، شعاع پیچش ،اتصالات و بست های سیم بکسل
جرثقیل هایی که بیش از شش ماه بدون استفاده بوده اند باید قبل از شروع کار مطابق با بند 5 (بازرسی دوره ای) مورد بازرسی قرار گیرند .
لازم به ذکر است جرثقیل هایی که در شرایط نامناسب آب و هوایی کار می کنند باید در دفعات بیشتری مورد بازرسی قرار گیرند .